آفتابگردان:

 با نام علمی       annuus        Helianthus       و نام انگلیسی sunflower        از نظر تولید جهانی یکی از مهمترین دانه های روغنی می باشد. خاستگاه این گیاه منطقه ی آمریکای شمالی است و بنابر نظر محققین منطقه ای بین مکزیک و پرو (نبراسکا) می باشد. آفتابگردان سنبل ایالت کانزانس محسوب شده و در قرن 16 میلادی توسط اسپانیایی به اروپا آورده شود و در حدود 80 تا 90 سال پیش از این کشور وارد ایران شده است. استخراج روغن از دانه ی آفتابگردان طی سال 1716 در روسیه عملی شده و از سال 1729 تولید انبوه روغن از این دانه ی روغنی در جهان شروع شده است. روغن آفتابگردان به دلیل داشتن مقدار زیادی اسید چرب غیر اشباع لینولئیک از مرغوبیت بالایی برخوردار بوده و کنجاله ی به دست آمده نیز بعد از روغن کشی به دلیل داشتن پروتئین بالا به عنوان مکمل در برنامه های غذایی طیور و دام مورد استفاده قرار می گیرد. مهمترین کشورهای تولید کننده در سطح جهانی روسیه، آمریکا، چین و آرژانتین می باشد.  

 خصوصیات گیاهشناسی

  آفتابگردان زراعی گیاهی است یک ساله از تیره آستراسه(Astraceae  ) یا مرکبان(Compositae  )که به صورت بوته‌ای استوار رشد می‌کند. طول دوره رشد آفتابگردان نسبت به ژنوتیپ و عوامل محیطی از90 تا 150 روز نوسان می‌کند. جنس Helianthus   دارای گونه‌های یک ساله و چند ساله می‌باشد. تفاوت اصلی آفتابگردان زراعی با انواع وحشی آن وجود طبق‌های بزرگ تر و تعداد ساقه‌های جانبی کمتر در انواع زراعی است.

   گونه هلیانتوس آنوس، با بیشترین گستردگی، شامل تعداد زیادی زیر گونه است اشکال ابتدائی، یک ساله ودارای شاخه‌های انشعابی که هر انشعاب به طبق کوچکی ختم شده و بذور بعد از پایان گلدهی ریزش می‌کنند، در این گونه دیده می‌شود. زیرگونه‌ها از لحاظ صفات ظاهری متنوع بوده به طوری که ارتفاع بوته از1  تا 4 متر و طول و عرض برگ‌ها از  5  تا 35 الی 40 سانتی متر متغیر می‌باشند. به دلیل یکنواختی و هم زمانی رسیدگی در توده‌های بومی، تکامل آفتابگردان به عنوان یک گیاه زراعی، توسط گزینش تک ساقه‌ای و تک طبقی از این توده‌ها آغاز گردید. تلاقی هلیانتوس آنوس با هلیانتوس پتیولاریس(Helianthus petiolaris) منجر به نرعقیمی سیتوپلاسمی می‌گردد که با استفاده از این راهبرد تهیه هیبریدهای آفتابگردان مقدور می‌گردد.

الف- ریشه root      :

ریشه در آفتابگردان سه نوع است:

1-    ریشه اصلی عمیق که در شرایط مناسب بافت خاک تا عمق 5/2-5/3 به اعماق نفوذ می کند.

2-    ریشه های فرعی که عمدتاً در عمق 25 سانتیمتری خاک دیده می شوند.      

3-   ریشه های سطحی که در نزدیک طوقه و در محدودی سطح الارض خاک دیده می شود. مولفه های جانبی این نوع ریشه ها تا شعاع 5/1 متری می تواند گسترش یابد. افزایش طولی ریشه ها به طور روزانه در یک هکتار 70 کیلومتر می باشد.   

  ب- ساقه stem  :

این گیاه در بین گیاهان زراعی به علت داشتن ساقه ای بلند و خشن معروف است. قطر ساقه از یک تا 10سانتیمتر و ارتفاع ساقه بین 5/0 تا 5 متر متغیر می باشد.

ارقام زراعی امروزی گیاهان تک ساقه هستند که انتهای ساقه به یک طبق یا Anthodium   آنتودیوم ختم می شود. ارقامی که اصلاح شده و ساقه ی انشعابی ندارند به تیپ های تک طبقی یا Mono Anthodium   و به ارقامی که ساقه ی انشعابی داشته و دارای بیشترین طبق باشد به تیپ های چند طبقی یا poly Anthodium   معروفند.طی مرحله ی رسیدگی در محل اتصال ساقه ی اصلی به طبق بر اثر وزن طبق زاویه ی موجود بین امتداد ساقه و طبق بیشتر می شود. در تیپ های ایده آل این زاویه بین 115 تا 130 درجه می باشد..{{ ادامه مطالب در شماره 2 آفتابگردان }}